عارضه زوال مرکبات
عارضه نوظهور زوال مرکبات طی سالهای اخیر در اغلب مناطق مرکبات خیز جنوب کشور و فارس به ویژه داراب، جهرم، جویم و فسا گسترش چشمگیری داشته و خسارت زیادی به مرکبات این منطقه وارد نموده است. این عارضه در اغلب گونه های مرکبات از جمله لیمو لیسبون (خارگی)، لیمو ترش، پرتقال، نارنگی و گریپ فروت مشاهده شده است. عارضه زوال مرکبات؛ پژمردگی، سوختگی شدید برگ، پوکی میوه ها، ریزش میوه، از بین رفتن ریشه، خشكیدگی و حتی مرگ درخت را به دنبال داشته و موجب خسارت زیاد به مرکبات میشود. در اکثر درختان دچار این عارضه، بخش عمده ای از ریشه ها، به ویژه ریشه های مویین (تارهای کشنده) که مسئول جذب آب و مواد غذایی از خاک هستند، از بین می روند.
علائم زوال مرکبات
علائم هوایی
- ابتدا زردی و تا حدودی قرمزی برگ ها
- لوله شدن و ریزش برگ ها
- خشکیدگی سر شاخه ها، سبز خشکیدگی و مرگ درخت
علائم در ریشه
- ازبین رفتن ریشه های موئین
- سیاه شدن ریشه های اصلی
ﺿﻌﻒ ﺷﺪﻳﺪ، باردهی کم، ﻛﻮﭼﻚ ﻣﺎﻧﺪن و پوکی ﻣﻴﻮه ﻫﺎ، تاخیر در رﺷﺪ ﺑﻬﺎره و بروز ﻋﻼﺋﻢ ﻛﻤﺒﻮد عناصر غذایی در ﺑﺮگ ﻫﺎ از دیگر علائم زوال مرکبات است.
عامل بیماری زوال مرکبات
با وجود مطالعات انجام شده، علت اصلی این عارضه هنوز مشخص نیست. اما نحوه آبیاری و مدیریت باغ در پیشگیری و کنترل این بیماری موثر است. بعضی از دلایل بروز این عارضه عبارت است از:
- استفاده بی رویه از كودها و سموم شیمیایی
- تنش گرما و خشکی: کمبود آب، خشکسالی طولانی مدت و بالا رفتن درجه حرارت های بیشینه تابستان باعث کاهش رطوبت خاک شده و احتمال زوال مرکبات افزایش می یابد.
- آبیاری غیر اصولی: مثلا به درختان باغ روزانه حجم زیادی آب، (بیش از 50 لیتر) داده شود و روز بعد هیچ آبیاری انجام نشود.
- عدم استفاده از نهال با كیفیت
- هرس غیراصولی که باعث میشود آفتاب بیشتری به ساقه و بدنه درخت برسد و موجب آسیب رسیدن به درخت می شود.
- همچنین در مواردی غلظت بیش از حد نیاز بعضی از عناصر غذایی در آب آبیاری و خاک، سمیّت این عناصر را به دنبال داشته که نمونه بارز آن سمیّت بور است. همچنین بهم خوردن تعادل بین کلسیم و منیزیم به نفع منیزیم، باعث اختلال در جذب عناصری کلیدی نظیر کلسیم میشود. کلسیم در استحکام دیواره سلولی و افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش ها نقش دارد.
درمان زوال مرکبات
با توجه به ناشناخته بودن علت اصلی این عارضه، هنوز درمان دقیق و مشخصی برای این مشکل وجود ندارد. اما راهکارهایی برای پیشگیری و یا تعدیل عارضه زوال مرکبات پیشنهاد شده است.
برخی راه کارها برای جلوگیری و کاهش زوال مرکبات عبارت است از:
- استفاده از سایبان برای مقابله با تنش گرمایی
- کاشت پایه ها و ارقام متحمل به تنش گرمایی
- اصلاح بافت خاک های سنگین با مصرف کودهای آلی
- کاشت مرکبات در کنار درختانی با ارتفاع بیشتر مانند نخل که میتواند در مواردی سایه اندازی محدودی برای تاج مرکبات در طول فصل گرما داشته باشد.
- مدیریت تغذیه درختان در طول فصل رشد
- محلول پاشی کودهای فسفیت پتاسیم یا دی پتاسیم فسفات پس از برداشت میوه به منظور افزایش مقاومت و سیستم دفاعی ریشه درختان مرکبات به ویژه در مناطقی که احتمال مانداب سطحی وجود دارد.
- ایجاد زهکشی در باغ ها به منظور خروج سریع آب‌های سطحی و ممانعت از تجمع آب در اطراف ریشه
- استفاده از نهال های کاملا سالم و گواهی شده
- کاهش تنش های محیطی
- ﻫﺮس ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎی ﺧﺸﻚ و ﺿﻌﻴﻒ درﺧﺘﺎن مبتلا به این عارضه و از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن آنها ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﻦ اﻧﺪام ﻫﺎی ﻫﻮاﻳﻲ و رﻳﺸﻪ درﺧﺖ در درمان مفید خواهد بود.
- پرهیز از ﺳﻤﭙﺎﺷﻲ ﻫﺎی ﺑﻲ رویه در باغ های ﻣﺮﻛﺒﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ درﺧﺘﺎن و ﺧﺎک
- آﺑﻴﺎری درﺧﺘﺎن ﻣﺮﻛﺒﺎت در دمای بالای 35 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﮔﺮاد
- ﺑﺮداﺷﺖ ﺳﺮﻳﻊ ﻣﻴﻮه ﻫﺎ در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻋﻼﺋﻢ زوال و ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ درﺧﺘﺎن، ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ رﻳﺸﻪ ﻫﺎ
