اصلاح خاک های شور و قلیایی

خاک قلیایی چیست؟

خاکی که ph آن بالاتر از 7 باشد، خاک قلیایی می گویند. خاک با ph کمتر از 7 را خاک اسیدی میگویند. منظور از ph خاک، میزان اسیدیته آن است. pH از 0 تا 14 متغیر است.

اصلاح خاک قلیایی

Ph خاک در میزان جذب مواد غذایی موجود در خاک از ریشه گیاهان موثر است. خاک با 6.5 ph تا 7.5 برای گیاهان مطلوب است. خاک بیش از حد قلیایی یا اسیدی میزان جذب مواد غذایی توسط گیاه را کاهش میدهد.

در بیشتر مناطق ایران خاک ها قلیایی هستند. سطح قلیایی خاک نباید بیشتر از 7.5  باشد. برای اصلاح خاک های قلیایی میتوان از کودهای اسیدی مانند اسید سولفوریک، انفوریک اسید، فسفریک اسید و… استفاده کرد. این کودها با کاهش ph خاک، سبب افزایش جذب عناصر غذایی در گیاه میشوند. گوگرد یکی از موادی است که غالبا برای کاهش ph خاک و اصلاح خاک قلیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از گوگرد، ایمن و کم هزینه است اما واکنش گوگرد در خاک کند است و برای کاهش ph خاک به زمان بیشتری نیاز دارد.

شوری خاک

به خاکی که میزان نمک آن فراتر از حد تحمل گیاه باشد خاک شور می ‌گویند. شوری خاک یکی از مهمترین مشکلات کشاورزان و باغداران است که بر رشد گیاهان تاثیر منفی دارد و عامل محدود کننده رشد و کاهش تولیدات کشاورزی است.

همواره در مناطق خشک و نیمه خشک، شوری خاک مشکلات زیادی را برای کشاورزان و باغداران ایجاد می‌کند و باید برای اصلاح خاک شور اقدام کرد تا از بیشتر شدن آن جلوگیری کرد.

علت شوری خاک

• آبیاری زمین با آب شور
• تبخیر زیاد: هنگامی که در اثر حرارت زیاد آب تبخیر میشود، تجمع املاح و نمک افزایش می یابد.
• استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی و عدم استفاده از کودهای ارگانیک
• شخم نزدن و زهکشی ضعیف و عدم انتقال نمک ها از سطح زمین
• استفاده از کودهای نامناسب: برخی از کودها خود حاوی مقدار زیادی نمک هستند که باعث شوری خاک میشوند.
• انتقال نمک و املاح محلول در آب از اراضی اطراف
• انتقال املاح و نمک های ساحلی توسط باد، به زمین های کشاورزی همجوار

علائم شوری خاک

با توجه به ظاهر خاک و یا مشکلاتی که برای گیاهان و درختان به وجود می آید میتوان شوری خاک را تشخیص داد.

از علائم شوری خاک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• سفید شدن بافت خاک و لکه نمک روی خاک
• تخریب و فرسایش بافت خاک
• کاهش جذب آب از طریق ریشه ها
• آسیب دیدگی شاخ و برگ (سوختن و خشک شدن برگ ها و ساقه ها)
• کاهش رشد گیاهان
• رنگ پریدگی گیاه
• رشد نازک و نامتعارف ساقه ها

همچنین آزمایش خاک کشاورزی یک روش اصولی و دقیق برای تشخیص شوری و ph خاک، میزان حاصل خیزی و مواد غذایی موجود در خاک است. آزمایش خاک به دو صورت محلی و آزمایشگاهی انجام میشود. آزمایش محلی در خود زمین با استفاده از دستگاه های اندازه گیری هدایت الکتریکی انجام میشود. در آزمایشگاه ها، آزمایش شوری خاک با تعیین کل نمک محلول با استفاده از روش تبخیر انجام میشود.

روش های اصلاح خاک شور

استفاده از ضدشوری های بر پایه کلسیم: ترکیبات ضد شوری و آنتی سالت ها با اصلاح شوری خاک سبب افزایش جذب مواد غذایی توسط ریشه میشوند.

کاهش تبخیر از سطح خاک: یکی از راه‌های موثر در کاهش شوری خاک، کاهش میزان تبخیر از سطح خاک می‌باشد. استفاده از مالچ پاشی میتواند سبب کاهش نرخ تبخیر شود.

آبشویی و زهکشی نیز برای اصلاح خاک شور و قلیایی موثر است. زهکشی خارج کردن آب و املاح اضافی از بستر و یا عمق خاک است. در این روش، ابتدا زمین را با قرار دادن لوله هایی در عمق خاک، زهکشی می کنند و سپس آن را با آب بدون املاح اضافی آبیاری می نمایند. در نتیجه، املاحی که سبب قلیایی شدن خاک شده بود و نمک اضافی به صورت محلول در آب از لوله های زهکشی خارج می شوند. توجه کنید که اصلاح خاک یک کار زمانبر است و تداوم اصلاح در سال های متوالی یکی از نکات مهم است.